Ik begin mijn ochtend vaak met een blik op LinkedIn. Even scrollen, even voelen wat er leeft bij de mensen in mijn netwerk. Tussen de posts zie ik een bekende naam langskomen. Een collega van een ander korps heeft een rake quote gedeeld. Mooi. Ik glimlach. Maar een paar tellen later voelt iets niet goed. Mijn onderbuik protesteert, mijn situational awareness roept me tot de orde. Ik scroll terug. En dan zie ik het: het tijdstip van plaatsen. Midden in de nacht. Dat wringt. Ik stuur een berichtje: “Ben je oké?” Terwijl ik wacht op een reactie, weet ik het eigenlijk al. En toch schrik ik als het antwoord komt. Wat kan ik doen?

Voor je mensen zorgen

Dit voorbeeld is ook situational awareness. Niet op straat. Niet tijdens een inzet. Maar gewoon op LinkedIn, in de koude fase. Want leidinggeven is zien wat er speelt, zonder dat het hardop gezegd wordt. Situational awereness is een enorm belangrijk instrument om voor de mentale gezondheid van je mensen te zorgen, op elk moment van je werkdag.

Ik durf hier wel te beweren dat wanneer je goed voor je mensen zorgt in de ‘koude’ situatie, dit zich vanzelf uitbetaalt in de ‘warme’ situatie door een veilige en efficiënte incident bestrijding. Ga actief het gesprek aan met je mensen. Wat beweegt hen, wat houdt hen bezig en – belangrijker nog – hoe gaat het echt met ze?

Veranderende samenstelling

Het korps waarin ik actief ben ondergaat op het moment een enorme verandering. Er komen veel jonge mensen binnen, van verschillende achtergronden en verschillende levensovertuigingen.

Ik kreeg zelf altijd een beetje jeuk van het onderwerp ‘diversiteit’. Het zou dan ook hypocriet zijn om dan hier op mijn blog daarover op mijn borst te gaan kloppen. Ik vind dat iedereen die geschikt is (ofwel de sporttest, technische test en opleiding haalt) een plek bij ons verdient. Al zijn ze pimpelpaars met oranje stipjes, het interesseert me niet. Oké, pimpelpaars met oranje stipjes zou me verbazen, maar je snapt me…

Je mag van al die nieuwe mensen een bepaalde actieve houding verwachten. Dat verwacht onze klant, de burger, ook. Een Amerikaanse brandweercommandant heeft daar ooit eens een mooie uitspraak over gedaan (vrij vertaald):

Niemand belt de brandweer en zegt: “Stuur me twee domme brandweermensen in een busje”. Binnen vijf minuten willen ze zes olympisch kampioenen afgestudeerd in hersenchirurgie om al hun problemen op te lossen.

Maar om je mensen te kunnen helpen om aan deze eisen te voldoen, moet je ze wel begrijpen. Want hoewel je van jezelf misschien denkt dat je aan het stereotype voor een brandweermens voldoet, betekent dat niet, dat iedereen maar zo denkt en redeneert zoals jij.

Pas situational awareness op je mensen toe

Probeer je mensen objectief waar te nemen in de gesprekken die je met ze hebt, maar ook tijdens hun interactie met de groep. Ga vervolgens, om echt te begrijpen wat hen beweegt, met ze in gesprek over wat je gezien hebt. En kijk of ze zich bewust zijn van hun bijdrage aan de sfeer op de ploeg. Op deze manier leer je je mensen kennen én kan je hun gedrag voorspellen, zowel op de kazerne, als tijdens incidenten.

Om echt objectief te kijken naar mensen is een socratische houding een fantastisch hulpmiddel, ik schreef hier eerder als eens een artikel over: Betere situational awareness door een socratische houding

Terug naar de LinkedIn post

Hoewel deze persoon niet in mijn eigen organisatie werkt, heb ik genoeg contact met haar om te kunnen voorspellen dat ze niet oké was. Vanwege privacyredenen ga ik de quote niet herhalen en geen naam noemen.

De strekking van de post was het permanent tegenwerken van mensen die hun nek uitsteken, zodat deze het gevoel krijgen er niet toe te doen. Deze persoon had te maken met een typisch geval van catastrofaal falend leiderschap. Als mensen zich niet meer veilig voelen op de werkvloer grijp je in, of dit nu fysiek onveilig is, of sociale veiligheid, of mensen van wie hun kwaliteiten niet erkend en benut worden. Er is nooit een excuus om niet in te grijpen.

Helaas is dit voorbeeld binnen de brandweerwereld een bekend fenomeen. Ik heb er in het verleden ook mee te maken gehad. Het treurige is dat dit vaker geldt voor leden uit de groep ‘pimpelpaars met oranje stipjes’.

Het is onze taak als leidinggevende om daar neutraal in te staan. Door je mensen beter te begrijpen, te stimuleren hun nek uit te steken, en ze daarbij van het nodige advies te voorzien, kunnen ook zij zich welkom voelen binnen dit mooie vak. Daarbij moet je altijd scherp en direct optreden als er grenzen worden overschreden en mensen onrecht aangedaan wordt.

Vrij vertaald van een uitspraak van mijn ‘held’ Nasim Taleb: “Als je onrecht ziet maar niet optreedt, doe je onrecht”.

Wat kan ik dan doen?

Omdat de persoon in kwestie niet in mijn organisatie werkt, kon ik niet meer doen dan een hart onder de riem steken. Ingrijpen in het onrecht is voor mij simpelweg niet mogelijk.

Ik heb haar wel een belofte gemaakt die voor mij belangrijk is. Ik zal in mijn rol als leidinggevende altijd mijn best doen om mensen die met hun anders zijn, anders denken en een andere overtuiging een waardevolle bijdrage leveren aan onze prachtige organisatie, proberen te beschermen tegen onrecht.

Ik kan hiervoor niets anders doen als alles wat ik weet over situational awareness op mijn mensen toepassen. En… altijd beginnen met die ene vraag: “Hoe is het écht met je?”